مصاحبه با دکتر محسن پاک آئین؛ سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان
مصاحبه گر: هادی عطازاده؛ عضو شبکه پژوهشگران اندیشکده دیپلماسی اقتصادی
ایجاد کریدور شمال و جنوب چه منافع اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت؟
کریدور شمال و جنوب در واقع شمال اروپا را متصل میکند به جنوب آسیا یعنی کشورهای شمال اروپا مانند فنلاند و دیگر کشورهای حوزه اسکاندیناوی از مسیر خلیج فنلاند متصل می‌شوند به روسیه و از روسیه از طریق خط راه آهن و همچنین جاده به آذربایجان متصل شده و از طریق آذربایجان به ایران و از ایران به سمت دریای عمان و خلیج فارس و اگر هم بخواهند می‌توانند از این مسیر به سمت ترکیه و شمال اروپا نیز بروند. کریدور بسیار مهمی است. در حال حاضر مسیر جاده ای و دریائی فعال است یعنی امکان عبور کشورهای شمال اروپا از طریق خلیج فنلاند به روسیه و از روسیه با جاده به طرف جنوب ایران فراهم است و انجام می‌شود. خطوط ریلی هم از روسیه تا آستارای جمهوری آذربایجان وجود دارد. همچنین از رشت تا بندرعباس در ایران نیز خطوط ریلی وجود دارد اما یک حلقه مفقوده هست که آن هم خط راه آهن رشت_آستارا است که اگر این خط احداث شود مسیر ریلی این کریدور نیز تکمیل میگردد. تکمیل این کریدور اهمیت بسیار زیادی دارد چرا که انتقال کالا بیش از هفت تا ده برابر میگردد و برای تجار استفاده از قطار با صرفه تر است. سرعت و امنیت کار بیشتر میگردد و تصادفات جاده ای کمتر می‌شود و برآورد میگردد برای جمهوری اسلامی ایران سالانه بیست میلیارد دلار درآمد حاصل شود. تمام کشورهای منطقه می‌توانند از این کریدور استفاده بکنند و این کریدور به ضرر هیچ کشوری نیست. یکی دیگر از دلائل اهمیت آن این است که خطوط ریلی و بنادر روسیه به علت تحریم های کشورهای غربی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین دلیل خطوط مواصلاتی ایران اهمیت زیادی پیدا کرده و قرار شده که ایران و روسیه احداث خط را دنبال بکنند و جمهوری آذربایجان هم اعلام آمادگی کرده که مشارکت بنماید و احتمالا با مشارکت این سه کشور این کریدور احداث خواهد شد و خط ریلی کریدور شمال و جنوب تکمیل می‌شود.
موانع داخلی و خارجی ایجاد این کریدور چیست و چرا ایجاد آن این همه مدت طول کشیده؟
علت اصلی اینکه تا به حال این خط تکمیل نشده، عدم تامین منابع مالی بوده که بخشی از آن به تحریم ها برمی گردد چرا که شرایط تحریمی باعث شده بود که کشورها در این منطقه سرمایه گذاری نکنند ولی الان با توجه به مدیریت تحریم ها شاهد این بوده ایم که هم آذربایجانی ها و هم روس ها تمایل پیدا کرده اند که ورود پیدا بکنند.
آیا ایجاد این کریدور با ایجاد کریدور زنگه زور رابطه‌ای دارد؟
خط راه آهن رشت آستارا مسیر شمال جنوب است و در واقع با مسیر معروف به زنگه زور که شرق به غرب است تفاوت دارد. البته این مسیر بخشی از کریدور بزرگ شرق به غرب است که آذربایجان را به نخجوان متصل میکند.
نگرانی ایران از احداث کریدور زنگه زور چیست و آیا احداث آن به قطع مرز ما با اروپا خواهد انجامید؟
از نظر ما اگر این اتفاق با حفظ تمامیت ارضی ارمنستان بیفتد و مرزهای بین المللی تغیر نکند با وصل شدن آذربایجان به نخجوان مخالفتی نداریم اما در غیر اینصورت ما مخالف هستیم، چرا که ما معتقد نیستیم که مرزهای جغرافیائی باید تغیر بکند، چرا که آنگاه مرز ما با ارمنستان بسته خواهد شد و ما طرفدار انسداد خطوط مواصلاتی نیستیم.
چرا ترکیه به دنبال ایجاد این کریدور است؟
ترکیه زمانی میتواند خود را از طریق ارمنستان به آذربایجان برساند که ارمنستان با آن موافقت بنماید، به دلیل اینکه این مسیر در استان سیونیک ارمنستان قرار دارد که فعلا رابطه ای میان این دو کشور وجود ندارد و امکان اینکه ترکیه از این مسیر استفاده کند وجود ندارد مگر اینکه اختلافات دو کشور حل شود و ارمنستان اجازه بدهد که ترکیه از این مسیر رد بشود.
در مجموع جمهوری اسلامی ایران طرفدار باز بودن خطوط مواصلاتی بین کشورهاست، زیرا موجب رونق تجارت منطقه میگردد ، اما به شرطی که تمامیت ارضی کشورها تغیر نکند.