طرح تاسیس اتحادیه بین المللی همکاری های سازندگی؛ با محوریت قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص)

• مقدمه

در مورد سیاست خارجی و دامنه آن نظرات متفاوتی وجود دارد. عده ای آن را محدود به وزارت امورخارجه کشور و دولت ها می دانند و بعضی دیگر ضمن پذیرش کنشگران دولتی به عنوان شکل و جهت دهنده سیاست خارجی، بازیگران غیردولتی را نیز در این عرصه مهم و غیر قابل انکار می شمارند.

سیاست خارجی در چارچوبی دولت محور و در تعریفی استاندارد که شامل دو عنصر اهداف ملی که باید به دست آیند، و ابزاری است که برای رسیدن به این اهداف از آنها استفاده می شود. عناصر سیاست خارجی همه کشورها اعم از بزرگ و کوچک یکسان اند(couliumbis and wilfe: 1990). گروم (groom:198) نیز سیاست خارجی را در وهله اول روابط دولت با دولت در همه ابعاد می داند، ولی آن را از روابط خارجی و فراملی متمایز می کند. او روابط خارجی را به عنوان تعاملاتی درنظر می گیرد که در آنها یکی از دو کنشگر دخیل یک کنشگر رسمی است و روابط فراملی هم روابطی تعریف می کند که کنشگران رسمی در آن دخیل نیستند.

در حال حاضر بیش از ۹۰درصد مناسبات تجاری و مالی جهان در قالب نهادها و بازیگران غیردولتی فراملی صورت می گیرد. نروژ که عضو ۱۳۲ سازمان بین المللی است، وزارت امور خارجه فقط مسئول عضویت در ۴۵ سازمان بین المللی است و وزارت حمل و نقل، ارتباطات، وزارت تجارت و صنعت به ترتیب مسئولیت عضویت در سازمان بین المللی را به عهده دارند. در چین وزارت امور خارجه مستقیما درگیر دیپلماسی تجاری نیست و این مسئولیت بر عهده وزارتخانه مستقل گذاشته شده است. در بسیاری دیگر از کشورها هم هیات های تجاری وجود دارند که زیر نظر سفیر کار می کنند.  به عنوان مثال آلمان و کره جنوبی دیپلماسی تجاری را به موسسه دولتی یا نیمه خصوصی واگذار کرده اند. این موسسات هیچ وابستگی سلسله مراتبی به سفارت ندارند و به طور مستقل کار می کنند. سفارت تنها به امور سیاسی و جوانب سیاسی تجارت می پردازد. آلمان فعالیت های اصلی مربوط به توسعه تجارت را به شبکه ای از اتاق های بازرگانی دوجانبه سپرده است. کره جنوبی، استرالیا، کانادا و سوئد متولی دستگاه دیپلماسی سیاسی خود را جدای از دیپلماسی تجاری کرده اند. در کانادا نیز وزارت تجارت بین الملل وظیفه پیگیری دیپلماسی تجاری را برعهده دارد. در ژاپن JETRO و کره جنوبی KOTRA هستند که ساختارهای بسیار محکم و مستقلی داشته و دیپلماسی تجاری را پیش می برند. در ایتالیا موسسه ملی تجارت خارجی این وظیفه را بر عهده دارد. پس می توان نتیجه گرفت که در کل، اکثر کشورها ساختار دولتی-خصوصی را برگزیده اند تا انعطاف بیشتری در تجارت داشته باشند.

• تفکر جمعی و چندجانبه در سیاست خارجی ایران

بعد از جنگ سرد، حکمرانی جهانی به سمت محدود کردن عرصه برای حکومت ها و دولت-ملت ها پیش رفته که در این میان سازمان های بین المللی و دیپلماسی چندجانبه جایگاه ویژه ای پیدا کرده اند. دولتها دیگر نمی توانند به صورت دیپلماسی یک جانبه کنشگری فعال و تاثیرگذار در عرصه بین الملل داشته باشند و به این ترتیب حتی قدرت های بزرگ با حضور و فعالیت در سازمان های بین المللی سیاست های خود را دنبال می کنند. قدرت های کوچک هم با تشکیل سازمان های منطقه ای مانند شورای همکاری خلیج فارس توسط شش کشور عرب زبان حوزه خلیج فارس تلاش می کنند که سیاست های خود را پیش برده و می دانیم که متاسفانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی مواضع این نهاد بین المللی همواره موجب آزار و اذیت هایی هرچند بی اهمیت برای جمهوری اسلامی ایران بوده است، در صورتی که اگر به جز عربستان، پنج کشور دیگر این نهاد را در کنار هم قرار دهیم، وسعت و جمعیت شان به یک چهارم ایران هم نخواهد رسید. یا در مثال های دیگر می توان از تعریف شورای همکاری خلیج فارس در ذیل فصل هشتم منشور سازمان ملل متحد یا حضور قدرتمند عربستان در صندوق بین المللی پول سازمان ملل متحد نام برد.

لذا بدیهی است که اصول نظام بین الملل، به قواعد جمعی و چندجانبه روی آورده و ما در جمهوری اسلامی ایران نیز با غفلت از سازمان های بین المللی، به راحتی با کمترین خصارت و هزینه از روابط بین الملل کنار گذاشته و تحریم می شویم. سازمان ها، مجامع و نهادهای بین المللی به راحتی و سرسختانه ما را نکوهش و سرزنش می کنند تا موجب بی اعتباری ما در جهان شوند، بدون اینکه هیچ پاسخی از هیچ جامعه و نهاد بین المللی دریافت کنند، جز حمایت های پراکنده بعضی کشورها، آن صرفا هم در حد موضع گیری.

بر این اساس جمهوری اسلامی ایران باید در جهت تقویت دیپلماسی چندجانبه خود تلاش جدی داشته باشد تا بتواند کنشگری متناسب با قدرت داخلی، در عرصه بین الملل باشد. ما از همه مولفه های قدرت در داخل مانند جمعیت، وسعت، توان دفاعی و رهبری متمرکز برخوردار هستیم، اما آنچنان که باید در حوزه بین الملل تاثیر و حضور مورد انتظار را نداریم، که جبران این خلاء به وسیله دیپلماسی چندجانبه ممکن خواهد بود.

• سازمان های بین المللی؛ اهداف و کارکردها

یکی از عوامل تبدیل روابط بین الملل به رشته علمی و افزودن به پیچیدگی های آن، پیشرفت و تقویت سازمان های بین المللی در قرن اخیر بود. سازمان های بین المللی برای تامین نیازها و دستیابی اهداف انسانی و جوامع در خارج از کشورها شکل می گیرند و برای تحقق اهدافی با موضوع خاص، فعالیت می کنند. مبنای تشکیل یک سازمان بین المللی پیمان[۱]  منشور[۲] اساسنامه[۳] و عهدنامه[۴] است. امروزه واقعیات موجود جامعه جهانی بیانگر این موضوع است که بنا بر دگرگونی های پارادایمی در عرصه نظام بین الملل، سازمان های بین المللی جایگاه و نقش ویژه در تحولات جهانی یافته اند(غفوری:۱۳۹۴). نخستین تجربه بشریت در ایجاد سازمان بین المللی عام به بعد از جنگ اول بین الملل باز می گردد که «جامعه ملل» نام گرفته و با آغاز جنگ جهانی دوم این طرح شکست خورد و اولین سازمان بین المللی خاص نیز در سال ۱۹۱۹ با موضوع کار و اشتغال[۵] تاسیس شد که بنا به شرایط آن مقطع در مواجهه و واکنش به انقلاب صنعتی بود. شکل گیری نسبتا موفق اتحادیه اروپا، تداوم سازمان های بین المللی مانند کار، سازمان ملل متحد و تاثیرگذاری آنها بر رفتار دولت ها و تلاش برای شکل گیری اتحادیه آفریقا و همچنین وجود و شکل گیری صدها سازمان و اتحادیه بین المللی در آسیا، اروپا و آمریکا و آفریقا؛ همچنین حضور متداوم و قدرتمند شرکت های چندملیتی و ورود آنها به نقاط مختلف جهان، همگی نشان از تثبیت شدن حاکمیت جهانی و ضعیف شدن اختیار عمل دولت هاست.

سازمان های بین المللی غیردولتی نیز با اهداف انسان دوستانه و مقدم دانستن منافع بین المللی بر منافع شخصی و محدود مانند کمیته بین المللی صلیب سرخ[۶] و اتاق بین المللی بازرگانی[۷] شکل گرفته و از سال ۱۸۴۰ تا ۱۹۱۴ تعداد این سازمان ها و اتحادیه های خصوصی از مرز چهارصد جامعه تجاوز کرد(غفوری:۱۳۹۴).

• سازمان های بین المللی در ایران

ایران در طول تاریخ خود حضور قابل توجهی در سازمان های بین المللی داشته، به خصوص در روند پایان جنگ جهانی دوم و شکل گیری سازمان ملل متحد نقش ایران با کنفرانس تهران[۸] غیرقابل انکار است. با انقلاب اسلامی و رویکردهای متفاوت سیاست خارجی اما، جمهوری اسلامی ایران در طول عمر بیش از چهار دهه خود پیرامون کنش های بین المللی چندان در ایجاد و حضور در سازمان های بین المللی توفیق نداشته، اما چندین سازمان را با رویکردهای فرهنگی و اقتصادی بین الملل تاسیس کرده که نتایج متفاوتی نیز داشته اند. مرور تجربه های ایران تاریخی در تاسیس تشکل های بین المللی لازم و قابل تامل است:

• تاسیس سازمان اوپک[۹] از نخستین کنش های بین المللی چندجانبه و تاثیرگذار ایران در حوزه انرژی جهان بود که به همراه عربستان، عراق، کویت و ونزوئلا در۱۹۶۰ تاسیس شد، که موفق بودن آن کشورهای مصرف کننده نفت مانند آمریکا و متحدان آن را وادار کرد در برابر سیاست های اوپک آژانس بین المللی انرژی را تاسیس کنند.
• سازمان همکاری های اقتصادی اکو[۱۰] که با سابقه ی تاسیس پیش از انقلاب از طرف ایران، توسط جمهوری اسلامی ایران با محوریت کشورهای همسایه مانند پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، قزاقستان و… شکل گرفت که در ادامه آن را به عنوان مهم ترین سازمان اقتصادی ایران کوتاه به بحث خواهیم گذاشت.
• در دهه اخیر نیز جمهوری اسلامی ایران تجربه تاسیس اتحادیه رادیو و تلویزیون کشورهای اسلامی را با توجه به حساسیت های فعالیت رسانه ای در همه کشورها به صورت نسبتا موفق پشت سر گذاشته است.
• شهرداری تهران در دوران تصدی محمدباقر قالیباف با تاسیس مرکز دیپلماسی شهری موفق به راه اندازی و میزبانی مجمع شهرداران آسیا با عضویت بیش از ۶۰ کشور شد که در نوع خود اقدام قابل توجهی بود.
• مجمع جهانی اهل بیت(ع) که در حوزه گفتمان تشیع در بیش از ۳۰ کشور جهان از جمله عراق، آذربایجان، هند، پاکستان، افغانستان، بحرین، یمن و… حضور و فعالیت دارد.
• مجمع جهانی تقریب مذاهب با هدف گذاری ایجاد گفتمان و تقریب مذاهب اسلامی شکل گرفت، که موفق به ارتباط با علمای اهل سنت و شیعه در بیش از ۳۰ کشور از جمله اردن، انگلستان، ترکیه، آمریکا، آلمان، الجزایر، امارات، اندونزی، عراق، روسیه، عربستان، فرانسه و… شده است.

یا در موارد دیگر در اندازه های کوچک تر و در حوزه مذهبی نهادهایی مانند دانشگاه جامعه المصطفی با فعالیت های برون مرزی و اعزام یا جذب دانشجویان و طلاب در سایر کشورهای اسلامی و غیر اسلامی جزو موفقیت های ایران در دیپلماسی مذهبی و عمومی به حساب می آید.

• سازمان همکاری های اقتصادی اکو؛ چالش ها و آسیب ها

از آنجا که در استدلال ضرورت تشکیل اتحادیه بین المللی همکاری های سازندگی تلاش کرده ایم که ضمن بررسی سایر سازمان های بین المللی مشابه، از تجربه سازمان اکو نیز استفاده کرده و چالش های آن را مدنظر قرار دهیم، لذا معرفی این سازمان و آسیب هایی که دچار آن شده بود را به صورت کوتاه مرور خواهیم کرد.

سازمان همکاری های اقتصادی اکو یکی از تجربه های اقتصادی و بین المللی جمهوری اسلامی ایران است که منجر به بازسازی مجدد سازمان عمران منطقه ای[۱۱] پیش از انقلاب شده و متاسفانه بنا به دلایلی موفقیت چندانی نداشته است. فارغ از مسائلی چون تحریم، علارغم همسایگی غالب کشورها، یکی از دلایل آن ناهمگونی منافع اقتصادی کشورهای عضو نظیر ترکیه بود. لذا ضروری است که آسیب شناسی کوتاهی از دلایل عدم موفقیت این سازمان بین المللی برای روشن شدن مسیر خود داشته باشیم.

تاریخ اکو به پیش از انقلاب اسلامی باز می گردد که با نام سازمان عمران منطقه ای در ۱۹۶۴ با کشورهای ایران، پاکستان و ترکیه که هر دو کشور دیگر با ایران همسایه بودند تاسیس شد. محدودیت ذخایر ارزی و نیاز به طرح های صنعتی و دریافت فناوری و… از انگیزه های تاسیس این سازمان بود. که پس از انقلاب به حالت رکود در آمد که در نهایت در سال ۱۳۵۹ منحل و بعدها به عنوان جدید سازمان بین المللی همکاری های اقتصادی اکو و با محوریت کشورهای همسایه ایران احیا شد.

این سازمان با ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت، بزرگ ترین تشکل اقتصادی جهان اسلام است، اما دستاور و کارکرد قابل توجهی برای کشور نداشته است. دیگر دلایل شکست اکو را می توان به این ترتیب عنوان کرد: ناهمگونی و عدم هماهنگی در قوانین و مقررات تجاری اعضا، پایین بودن سطح تجاری درون منطقه ای، مشارکت کم رنگ بخش خصوصی، معطوف شدن سیاست خارجی بعضی اعضا مانند ترکیه به اروپا و امریکا، نبود سرمایه و فناوری و در نهایت اعمال نفوذ کشورهای فرامنطقه ای.

لازم به ذکر است که ضمن امکان آسیب شناسی و نقد پیرامون سازمان اکو، باید با این استدلال که چون اکو به نتیجه مطلوب نرسیده است، پس اساس ایران در سازمان های بین المللی موفق نخواهد بود، مقابله کرد. چراکه این شرایط ممکن است برای سازمان بین المللی بزرگی چون سازمان همکاری شانگهای نیز با وجود حضور دو ابرقدرت چین و روسیه پیش بیاید. پژوهشگری به درستی چالشی را مطرح کرده که سازمان شانگهای چه کنش موفقی توانست در مسائل مهم آسیا و شرق داشته باشد؟ تدبیر این سازمان در مسئله اوکراین که برای روسیه راهبردی بود، یا در بحران افغانستان و گرجستان چه بود؟ جز اینکه تمامی این مسائل با دخالت غرب به نتیجه و پایان رسید؟ پس سازمان های بین المللی لزوما ضامن پیروزی کشور و دولت ها در سیاست بین المللی نیستند و در طول تاریخ جهان سازمان های بین المللی زیادی مانند سازمان شانگهای یا پیش از آن جامعه ملل و… نتایج و انتظارات موسسان خود را برآورده نکرده اند.

• ضرورت تاسیس اتحادیه بین المللی همکاری های سازندگی

بعد از جنگ سرد، حکمرانی جهانی به سمت محدود کردن عرصه برای حکومت ها و دولت-ملت ها شده که در این میان سازمان های بین المللی و دیپلماسی چندجانبه جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. دولتها به صورت دیپلماسی یک جانبه دیگر نمی توانند یک کنشگر فعال و تاثیرگذار در عرصه بین الملل بوده و حتی قدرت های بزرگ نیز با حضور و فعالیت در سازمان های بین المللی سیاست های خود را دنبال می کنند. قدرت های کوچک هم با تشکیل سازمان های منطقه ای مانند شورای همکاری خلیج فارس[۱۲] توسط شش کشور عرب زبان حوزه خلیج فارس تلاش می کنند که سیاست های خود را پیش برده و می دانیم که متاسفانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی مواضع این نهاد بین المللی همواره موجب آزار و اذیت هایی برای جمهوری اسلامی ایران بوده است، در صورتی که به جز عربستان، پنج کشور دیگر این نهاد کنار هم حتی یک چهارم ایران نیز وسعت و جمعیت ندارند. یا در مثال های دیگر می توان از تعریف شورای همکاری خلیج فارس در ذیل فصل هشتم منشور سازمان ملل متحد یا حضور قدرتمند عربستان در صندوق بین المللی پول[۱۳] سازمان ملل متحد نام برد.

لذا بدیهی است که اصول نظام بین الملل، به قواعد جمعی و چندجانبه روی آورده و ما در جمهوری اسلامی ایران نیز با غفلت از سازمان های بین المللی، با کمترین خصارت و هزینه به نظام بین الملل به راحتی کنار گذاشته شده و تحریم می شویم. سازمان ها، مجامع و نهادهای بین المللی به راحتی و سرسختانه ما را نکوهش و سرزنش می کنند و موجب بی اعتباری ما در جهان می شوند، بدون اینکه هیچ پاسخی از هیچ جامعه و نهاد بین المللی دریافت کنند، جز حمایت های پراکنده بعضی کشورها، آن هم در حد موضع گیری.

بر این اساس جمهوری اسلامی ایران باید در جهت تقویت دیپلماسی چندجانبه خود تلاش جدی داشته باشد تا بتواند کنشگری متناسب با قدرت داخلی، در عرصه بین الملل باشد. ما از همه مولفه های قدرت در داخل مانند جمعیت، وسعت، توان دفاعی و رهبری متمرکز برخوردار هستیم، اما آنچنان که باید در حوزه بین المللی تاثیر و فعالیت مورد انتظار را نداریم، که جبران این مهم به وسیله دیپلماسی چندجانبه ممکن خواهد بود. به عنوان مثال امروز تجاری ترین کشور جهان مانند سنگاپور است، اما در عین حال این کشور هیچ قدرتی در سازمان های بین المللی و سازمان تجارت جهانی[۱۴] در برابر آمریکا ندارد، چرا که سنگاپور جدای از نداشتن مولفه های قدرت در داخل، تابع مسلم قوانین و ساختاری است که ایالات متحده در سازمان های بین المللی بنیان نهاده است.

به این ترتیب ما باید در آن جهت گام برداریم که روابط مان با بسیاری از کشورهای همسایه و همسو، مانند عراق و سوریه بشود، به این معنا که هر نهاد یا سازمان در کشور بتواند با همتای خود در کشور هدف ارتباط برقرار کند و برای هر مبادله یا مذاکره ای نیازمند به وزارت امور خارجه نباشد. مانند آنچه که در روابط کشورهایی مانند آمریکا با کشور همسایه خود کانادا و بسیاری دیگر از کشورها شکل گرفته است.

• جبران ضعف حضور جمهوری اسلامی ایران در عرصه های بین المللی در زمینه نوسازی و توسعه کشورهای همسایه، همسو و مستعد: عراق، کویت، عمان، سوریه و… .

مانند به دست گرفتن فرودگاه بین المللی کربلا توسط کره جنوبی و انگلستان یا ایفای نقش چین در توسعه بندر فاو در عراق.

• برندسازی محصولات و خط تولید سازندگی ایرانی: با جلوگیری از خام فروشی بسیاری از کشورها در حوزه معدن و مواد فسیلی.

مانند خام فروشی مواد معدنی در افغانستان و حتی فروش معادن آن به کشورهایی مانند چین و ترکیه.

• نیاز مبرم ایران به سازمان های بین المللی برای جبران خسارات تحریم و حفظ وجهه بین المللی خود.
• پختگی، بالندگی و تجربه موفق قرارگاه در حوزه فعالیت های داخلی و ضرورت ورود و تجربه آن به حوزه های بین المللی بر اساس دستور فرماندهی کل قوا.
• طراحی ابزاری مناسب برای استفاده اقتصادی از تلاش های دستگاه های سیاسی و نظامی کشور در منطقه.
• آشنایی قرارگاه با مدل های فعالیت شرکت های بزرگ سازندگی و معرفی توان مهندسی ایران در تراز جهانی در میان موسسات و هلدینگ های بزرگ دنیا.

• نیازسنجی ایران و قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص):
  • امکان مشورت و دسترسی به اطلاعات و پروژه های آنها با شرکت ها و موسسات در سطح جهانی.
  • حل و فصل مشکلات شرکت های ایرانی و قرارگاه با حمایت سازمان در حوزه بین الملل.
  • توسعه بازار و رشد قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) در سطح جهانی.
  • نیاز کشورهای درحال توسعه به خدمات فنی و مهندسی و ظرفیت قرارگاه و شرکت های ایرانی.
  • نیاز ایران و قرارگاه به دانش مهندسی و تجهیزات کشورهای توسعه یافته.
  • جبران بی توجهی دستگاه سیاست خارجی ایران به موسسات و شرکت های خصوصی که برای کشورها و دولت ها بسیار مهم هستند و تقویت دیپلماسی مردمی ج.ا.ا و همچنین شکل گیری دیپلماسی سازندگی و پیگیری آن توسط ایران.
  • بستری مطلوب برای استفاده حداکثری از وجه اشتراک ایران، روسیه و چین در مسئله مواجه شدن با تحریم های غرب و آمریکا در جهت تامین منافع ملی ایران.
• اتحادیه بین المللی همکاری های سازندگی
  • سیاست خارجی و دیپلماسی امری چندوجهی است که در پیوند با تاروپود جامعه و حوزه های مختلف آن اعم از سیاست، فرهنگ، اقتصاد و صنعت و… مورد مداقه قرار می گیرد. لذا سازندگی به معنای عام و فراگیر آن نیز می تواند یک وجه مهم از دیپلماسی باشد برای تامین منافع ملی کشورها؛ چراکه بخش وسیعی از کره زمین امروز در قالب دولت ملت ها برای توسعه و پیشرفت تلاش می کنند که می توانند جامعه هدف ما باشند. جمهوری اسلامی ایران نیز در عین کهن و تاریخی بودن خود، جامعه ای است که نیازمند دگرگونی و نوسازی است، در عین حال تصمیم دارد هویت و ارزش های خود را حفظ کند. بر این اساس ایران در عین نیازمندی به نوسازی، با جهان پیرامونی و نظم فعلی آن دچار چالشی ایدئولوژیک است که این مهم ما را بر آن می دارد که به گونه ای در حوزه سازندگی و اقتصاد بین المللی حضور داشته باشیم که انکار و حذف ایران با هزینه ای غیرقابل جبران همراه باشد. پس ایده و راهکار تاسیس یک سازمان بین المللی توسط جمهوری اسلامی ایران در این حوزه است.
  • هیچ ضرورتی نیست که ما این سازمان را در حوزه دولت ها تعریف کنیم، بلکه می توانیم آن را در عرصه ملت ها و موسسات مردم نهاد و اقتصادی تبیین کرده و از روش های نوین دیپلماسی بهره بگیریم. سازندگی، توان و ظرفیت های آن که در نهادهایی چون قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) وجود دارد به ما این امکان را می دهد که به عنوان ابزاری مناسب برای تحقق اهداف و منابع ملی در عرصه بین الملل از آن استفاده کنیم. در شرایطی که ایران موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز، منابع انرژی، معدنی، نیروی انسانی و تاریخ و تمدن ویژه برخوردار است، اما در معادلات بین المللی به سادگی تحریم یا نادیده گرفته می شود، نشان ضعف ما در دیپلماسی و بهره گرفتن از ظرفیت های ملی در عرصه بین الملل است، چرا که صرف گفتن و عرضه آمار و ارقام در مورد پتانسیل ها کافی نیست، تبدیل آن به فرصت ها و بستر بالفعل هنر دیپلماسی است که هدف ما در این طرح پیش روست.
  • ایران اساسا کشوری بین المللی است. ایران در مرکز منطقه خاورمیانه قرار دارد که بین المللی ترین منطقه جهان است و امروزه هر کشوری از جمله ایران که تصمیم دارد قدرتمند باشد، باید ابتدا بین المللی فکر و سپس عمل کند. به عنوان مثال قطر کوچک زمانی در معادلات بین المللی به صورت بازیگری فعال درآمد که الجزیره رسانه های غربی را با چالش روبه رو کرد. به این ترتیب انحصار حوزه سیاست خارجی از دولت ها و وزارت امور خارجه خارج شده و نهادهای مختلف دولتی و مردمی درگیر آن شدند. لذا نتیجه می گیریم که امروز نهادهای بین المللی مختلفی در حوزه های متفاوت در عرصه بین الملل فعال هستند و کشورها نیز برای منافع ملی خود در آنها تلاش می کنند. در این میان قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) به عنوان بزرگ ترین مجری پروژه های عمرانی و سازندگی این توان و ظرفیت را دارد که به عنوان نماینده ایران در عرصه بین المللی و تعامل با شرکت های عمرانی بین المللی فعال و حضور داشته باشد.
  • امروزه کشورهایی که توسط ایالات متحده آمریکا مورد تحریم قرار گرفته اند، به ۲۴ کشور رسیده است، که عبارت اند از: چین، روسیه، ترکیه، صربستان، کوبا، ونزوئلا، عراق، سوریه، کره شمالی، ایران، نیکاراگوئه، بلاروس، سومالی، سودان، لبنان، ساحل عاج، یمن، لیبریا، زیمبابوه، کنگو، مقدونیه، بولیوی، مالی و جمهوری آفریقای مرکزی. هر کدام از این کشورها در حوزه ای دارای قدرت و ظرفیت هایی بالفعل هستند. این کشورها که غالبا در حال توسعه نیز هستند، می توانند با همکاری های اقتصادی و گسترش آن در بلند مدت یک وحدت سیاسی را رقم بزنند و عامل نزدیکی و همسویی این کشورها نیز چالش تحریم است.

بنا به تحقیقات و بررسی های انجام شده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) ظرفیت و بستر لازم و کافی برای پیش قدم شدن از جانب جمهوری اسلامی ایران، در حوزه بین الملل را دارد تا بتواند کشورهای مورد تحریم قرار گرفته توسط آمریکا را در قالب یک اتحادیه بین المللی گردهم آورده و در حوزه های مختلف بنا به توانایی کشورهای هدف، همکاری سازنده و راهبردی را رقم بزنند.

جدای از کشورهای تحریم، ایران ظرفیت های همکاری بسیاری در کشورهایی غیرتحریم شده مانند حوزه بالکان، کویت، عمان، هند، اندونزی و… دارد که می تواند با آنها در غالب همکاری میان شرکت های خصوصی و مستقل همکاری داشته باشد. تحریم تنها یک بهانه برای کم کاری های حوزه سیاست خارجی و تصورات غلط ماست، ما در همه موارد تصور می کنیم که نهادهای تخصصی و حتی دولت ها تنها بر اثر فشار اتحادهای بین المللی تصمیم می گیرند و رفتار می کنند، در صورتی که کشورها ضمن در نظر گرفتن شرایط بین المللی، بر اساس نیازهای داخلی خود تصمیم گرفته و رفتار می کنند.

• ظرفیت سنجی نسبی ایران در کشورهای هدف

به نظر چالش جدی ما در حوزه فعالیت های اقتصادی بین المللی، تحریم، بی میلی کشورهای برای همکاری با ایران، شرایط بین المللی خاص ایران نیست و برای ضعف ما در مناسبات اقتصاد بین الملل هیچ علت قابل توجه دیگری جز دست خالی بودن ایران در ارائه فرصت ها و ظرفیت های خود وجود ندارد. ما سالهاست که از ورود به بازارهای جهانی سخن می گوییم، اما هنوز مزیت های نسبی خود را با کشورهای منطقه و جهان شناسایی و روشن نکرده ایم. ما کشورهای جهان را در حوزه های مختلف مورد بررسی و مطالعه قرار نداده و نمی دانیم که ما برای آنها چه می توانیم داشته باشیم و آنها چه چیز می توانند به ما ارائه دهیم؟ کشورهای مورد مطالعه ما می توانند کشورهایی مانند چین، روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، آذربایجان، ارمنستان، افغانستان، پاکستان، عراق، ترکیه، امارات متحده، قطر، عمان، کویت و ونزوئلا باشند.

منابع:

غفوری، محمد(۱۳۹۴): سازمان های بین المللی، انتشارات سمت، چاپ ششم.

شربتی، وحید(۱۴۰۰): پتانسیل تولید مشترک در منطقه آزاد اقتصادی مغری ارمنستان، پژوهشکده مطالعات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام: https://csr.ir/0000Mb

• Couloumbis T.A and J.H. Walfe(1990), Introduction to International Relations, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

 Groom,a.g.r(2007), Foreign Policy Analysis: From a Little Acorn to Giant oak, International Studies, 44,3:195.215.

 

[۱] supranational

[۲] conrention-pact

[۳] charter

[۴] convention

[۵] International Labour Organization

[۶] International Committee of the Red Cross

[۷] International Chamber of Commerce

[۸] کنفرانس تهران با شرکت وینستون چرچیل، فرانکلین دلانو روزولت، و ژوزف استالین از ۶ تا ۹ آذرماه ۱۳۲۲ (۲۸ نوامبر تا ۱ دسامبر ۱۹۴۳) به صورت سرّی و محرمانه در سفارت شوروی در تهران، پایتخت ایران برگزار شد.

[۹] OPEC

[۱۰] ECO

[۱۱] Regional Cooperation for Development

[۱۲] Gulf Cooperation Council

[۱۳] International Monetary Fund

[۱۴] World Trade Organization