ایمان صمدی نیا / پژوهشگر دفتر مطالعات دیپلماسی اقتصادی
اوایل سال ۲۰۱۸ بود که دونالد ترامپ ، رئیس جمهور آمریکا ، با اعمال ۳۴ میلیارد دلار تعرفه ی گمرکی بر واردات کالاهای چینی و سپس اقدام متقابل چین در قبال کالاهای آمریکایی جنگی اقتصادی و تجاری را با یکی از سرسخت ترین رقبایش شروع کرد که اثرات شدیدی بر اقتصاد کشور های جهان خواهد گذاشت.
ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود وعده داده بود که سوء استفاده های چین از سامانه های نابسامان بین المللی و روش های نا منصفانه را از میان بردارد. آوریل سال ۲۰۱۸ بود که ترامپ طی درخواستی از سازمان تجارت جهانی خواستار بررسی دور زدن حقوق و مالکیت فکری از طرف چینی ها شد. همچنین یک رشته پرونده های قضایی علیه شرکت های فناوری چین تنظیم کرد . این شرکت ها به سرقت ابزار های امنیت سایبری و نقض تحریم های آمریکا متهم هستند. دولت آمریکا ، شرکت های آمریکایی را از فروش قطعات به شرکت ارتباطات ZTE چین منع کرد . اما اتهام آن بسیار عجیب بود: « نقض تحریم های ایران»! اتهامی که بیش تر به یک بهانه جویی برای شروع یک رقابت تکنولوژیکی شباهت داشت تا دلیلی برای تحریم یک شرکت چند ملیتی سازنده ی تجهیزات مخابراتی . نشان واضح این بهانه جویی ها دستگیری منگ وانژو دختر موسس شرکت هوآوی و رئیس امور مالی این شرکت بزرگ و نام آشنای چینی در روز توافق تجاری گروه G20 بود.
توافق ؛ به نفع همه !
با این که اکثر کارشناسان رسیدن به یک توافق تجاری را در اوایل سال میلادی جاری پیش بینی می کردند ، اما گویا رسیدن به چنین توافقی هر روز سخت تر می شود. اخیرا رئیس جمهور آمریکا اعلام کرده که تعرفه های وارداتی از چین را تا ۲۵ درصد افزایش می دهد که در این زمینه تحلیل گران معتقد هستند که اقتصاد آمریکا ۰.۵ درصد و اقتصاد چین ۰.۸ درصد کوچک تر خواهد شد.
کاهش رشد اقتصادی آمریکا
دفتر منطقه ای بانک فدرال رزرو آمریکا در آتلانتا با مدل سازی اقتصادی پیش بینی کرد رشد اقتصادی آمریکا در سه ماهه دوم امسال به ۲.۲ درصد کاهش یابد که درصورت تحقق حدودا یک درصد کم تر از رقم ثبت شده مربوط به رشد سه ماهه نخست بزرگ ترین اقتصاد جهان است.
تهدید صادرات محصولات کشاورزی آمریکا
ترامپ پنج شنبه گذشته اعلام کرد ، تعرفه ۱۰درصدی روی واردات ۳۰۰ میلیارد دلار کالای چینی از اول سپتامبر وضع خواهد شد . دارین فردریش ، تحلیل گر ارشد در شرکت INTL FCStone در مصاحبه با تلویزیون بلومبرگ اظهار کرد : اهرمی که چین در اختیار دارد ، خرید بزرگ محصولات کشاورزی است و این مسئله روی کشاورزان آمریکایی و پایگاه رای دهندگان روستایی آمریکا که حامی ترامپ بوده اند ، تاثیر می گذارد . تشدید تنش تجاری باعث شده است که شرکت های کشاورزی دولتی چین از خرید محصولات کشاورزی آمریکا سرباز زنند و در عوض به خرید محصولات کشاورزی سایر کشور ها چون سویای برزیل روی آورند. بر اساس گزارش بلومبرگ، چین پیش از این میزان خرید محصولات کشاورزی را به میزان چشمگیری کاهش داده بود و واردات سویای آمریکایی در نیمه اول سال ۲۰۱۹ به پایین‌ترین میزان در یک دهه اخیر سقوط کرده بود. چین به نشانه حسن نیت، اخیرا به پنج شرکت برای خرید حداکثر سه میلیون تن سویای آمریکایی بدون پرداخت تعرفه واردات تلافی جویانه، چراغ سبز داده بود. در این بین، شرکت‌های دولتی متعهد شده بودند حدود ۱۴ میلیون تن محصول آمریکایی را خریداری کنند که حدود چهار میلیون تن آن هنوز ارسال نشده است.
کاهش فعالیت های کارخانه ای آمریکا
آمار نشان داد فعالیت کارخانه‌ای آمریکا ماه میلادی گذشته کاهش پیدا کرده و به پایین‌ترین میزان در سه سال اخیر سقوط کرده است. همچنین هزینه برای ساخت و ساز در ژوئن به دلیل این که پروژه‌های ساخت و ساز خصوصی به پایین‌ترین رقم در یک سال و نیم اخیر سقوط کردند، کاهش پیدا کرد.شاخص مدیران خرید بخش تولید موسسه ISM از ۵۱.۷ واحد به ۵۱.۲ واحد سقوط کرد و پایین ۵۲ واحد پیش بینی شده بود.هزینه ساخت و ساز ۱.۳ درصد افت کرد در حالی که معامله گران رشد ۰.۵ درصدی آن را پیش بینی کرده بودند. آمار ماه پیش از آن به ۰.۵ درصد رشد بازبینی شد.
کاهش غیر منتظره صادرات چین
صادرات ماه دسامبر چین به طرز غیر منتظره ای ۴.۴ درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته و تقاضا در بسیاری از بازار های اصلی آن ضعیف شده است. واردات هم سقوطی شوکه کننده داشت ، ۷.۶ درصد که بیشترین کاهش از جولای ۲۰۱۶ تا حالا بود. تحلیلگران پیش بینی می کنند صادرات ۳ درصد کاهش و واردات ۵ درصد رشد داشته باشد. با این وجود ، صادرات چین در سال ۲۰۱۸ در برابر عوارض مقاومت کرد . چون شرکت ها قبل از اجرایی شدن عوارض سخت تر آمریکا ارسال محموله های خود را افزایش داده بودند. ولی همان طور که ناظران پیش بینی می کردند ، درچند ماه گذشته این افزایش از بین رفت و صادرات چین به آمریکا ۳.۵ درصد در دسامبر کاهشیافت در حالیکه واردات از آمریکا هم ۳۵.۸ درصد پایین آمده بود . طبق برخی منابع، پکن قصد دارد هدف رشد اقتصادی خود را در سال جاری پایین بیاورد و به ۶ تا ۶.۵درصد برساند. رشد اقتصادی چین در 2018 ،۶.۶ درصد پیش بینی شده که پایین ترین سرعت رشد در ۲۸ سال گذشته است.
جایگزینی واردات
بر اساس گزارش ای بی سی نیوز ، افت شدید واردات از آمریکا نشان می دهد جنگ تجاری باعث شده است چین به جای آمریکا از کشورهای دیگر کالا خریداری کند که این به ضرر بخش های صادرات محور اقتصاد آمریکا بوده است . علاوه بر کاهش واردات ، صادرات چین به آمریکا نیز حدود هشت درصد افت کرد . درحالی که مازاد تجاری چین به میزان سه درصد رشد کرد و به ۳۹ میلیارد دلار رسید.
سقوط بورس های جهان
پس از حملات جدید رئیس جمهور آمریکا به چین ، شاخص های بورسی جهان با ریزش سنگین بسته شدند. این تهدیدات همان طور که انتظار می رفت به سرعت فضای معاملات را تحت تاثیر خود قرار داد ، به گونه ای که شاخص “ام اس سی آی” بورس های منطقه آسیا – اقیانوسیه به جز ژاپن با ریزش ۱.۴ درصدی بسته شد و شاخص نیک کی ۲۲۵ توکیو در اتفاقی کم سابقه ۲.۴ درصد سقوط کرد . در دیگر مناطق آسیا شاخص شانگهای کامپوزیت چین ۱.۵ درصد و شاخص هانگ سنگ بورس هنگ کنگ ۲.۲ درصد ریزش کردند. در اروپا شاخص استوکس ۵۰ ، ۱.۹ درصد نسبت به روز گذشته خود عقب نشست و در آمریکا شاخص اس اند پی ۵۰۰ با ریزش ۰.۴ درصدی در پایین تری سطح این ماه خود قرار گرفت . در آخرین روز از معاملات هفتگی، شاخص “استوکس ۶۰۰” که در بر دارنده نماد ۶۰۰ شرکت بزرگ بورسی اروپایی است ۲.۴ درصد ریزش کرد که در این بین، نمادهای معدنی با ریزش ۴.۶ درصدی و خودرویی با ۳.۴ درصد بیش از سایر نمادها متحمل زیان شدند. شاخص “فوتسی ۱۰۰” بورس لندن با ۲.۳۴ درصد ریزش تا سطح ۷۴۰۷.۰۶ واحدی عقب نشست، شاخص “کک ۴۰” بورس پاریس با سقوط ۳.۵۷ درصدی در سطح ۵۳۵۹ واحد بسته شد و شاخص “دکس ۳۰” بورس فرانکفورت با ریزش ۳.۱۱ درصدی تا سطح ۱۱ هزار و ۸۷۲.۴۴ واحدی عقب نشست.
البته سطح عواقب این جنگ تلخ تجاری بیش از این حرف هاست ، آن هم نه فقط برای آمریکا و چین بلکه برای تمام جهان . طبق پیش بینی های بلومبرگ ، تا سال ۲۰۲۱جنگ تجاری این دو قطب اقتصاد بزرگ جهان ۶۰۰ میلیارد دلار به تولید ناخالص جهانی آسیب وارد می کند. این یعنی اقتصاد جهانی افت ۰.۳ درصدی را شاهد خواهد بود. بسیاری از کارشناسان پیش بینی کرده اند که تجارت جهانی قربانی این بازی تعرفه ای دو کشور چین و آمریکا خواهد شد. اعمال تعرفه ها از سوی آمریکا روی کالاهای چینی رو به افزایش است و همچنان نا امنی مبادلات جهانی باعث روی آوردن کشور ها به تبادلات مالی دو طرفه شده و باعث تضعیف قدرت دلار در سال های آینده خواهد شد.
خداحافظ تجارت بین الملل!
موسسه ی مودی اوایل این ماه اعلام کرد که صندوق بین المللی پول زنگ خطر را درباره عواقب تنش های تجاری این دو کشور به صدا درآورده و هشدار داده که جنگ اقتصادی دو کشور آمریکا و چین برای رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۹ بسیار خطرناک خواهد بود . چرا که می تواند اعتماد بازار را سلب کرده و قیمت را برای مصرف کنندگان افزایش دهد. ایون مورای ، مدیر سرمایه گذاری شرکت هرمس در مصاحبه با شبکه ی خبری سی ان بی سی پیش بینی کرد که تجارت بین المللی بعید است در آینده وجود داشته باشد و جای خود را به سیستم تجارت منطقه ای می دهد . وی با اشاره به این نکته که جنگ تجاری جنگی پیشرفته است وتاثیرات عمیق تری نسبت به آنچه از زمان جنگ جهانی دوم مشاهده شده ، دارد ، گفت : باید شاهد فروپاشی جهانی سازی باشیم و احتمالا مناطق تجاری جای آن چه امروز به عنوان تجارت جهانی می بینیم را خواهد گرفت .پیش از این مایکل اوسالیوان ، نویسنده ی آمریکایی به شبکه ی سی ان بی سی گفته بود : امپراطوری جهانی به رهبری آمریکا به پایان خواهد رسید و جای خود را به سه قدرت منطقه ای اروپا ، آمریکا و آسیای متمرکز بر چین می دهد .
قیمت نفت ؛ سرنوشتی نامعلوم
فرانسیسکو بلانش ، مدیر جهانی کالاها در بانک آمریکا مریل لینچ پیش بینی کرد وخامت بیش تر میان آمریکا و چین ممکن است زنجیره ای از رویداد ها را رقم بزند که قیمت نفت را بیش از ۵۰ درصد کاهش خواهد داد و تا مرز ۳۰ دلار در هر بشکه سقوط خواهد کرد. اگر ترامپ تصمیم بگیرد تعرفه روی ۳۰۰ میلیارد دلار دیگر واردات چین وضع کند ، این امر مقامات چینی را وادار می کند ارزش یوان را ضعیف کنند. با تضعیف ارزش یوان ، نفت که به دلار قیمت گذاری می شود برای چین که بزرگترین وارد کننده ی نفت جهان است ، گران تر می شود و در نتیجه رشد تقاضا برای نفت لطمه خواهد دید . پکن ممکن است تصمیم بگیرد تحریم های واشنگتن علیه ایران را نادیده بگیرد و واردات نفت از این کشور را از سر بگیرد و با خرید دو میلیون بشکه نفت از ایران ، تقاضا فروپاشی پیدا می کند. بلانش گفت : این سناریو بعید است اما دور از عقل نیست.
با این حال چین ، امسال نیز حجم رو به رشدی نفت خام را وارد می کند که دو سوم رشد تقاضای جهانی برای نفت در سال ۲۰۱۹ را تشکیل می دهد . با این همه برآورد الگوهای مصرف نفت چین نشان می دهد که جنگ تجاری آمریکا و چین ، به صنایع چین آسیب زده و حدود نیمی از رشد واردات نفت از ابتدای امسال تا کنون در مخازن این کشور جای گرفته است. آمار واردات نفت چین نشان می دهد میزان واردات این کشور در نیمه ی اول امسال ۸.۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است . این رشد عمده رشد تقاضا برای نفت در سال جاری که از سوی اوپک ۱.۱ میلیون بشکه در روز اعلام شده را تشکیل می دهد . با این که چین ذخیره سازی نفت و اختصاص نفت خام به ذخایر استراتژیک یا تجاری خود را تسریع کرده است و همزمان صادرات فرآورد های نفتی را در سال جاری افزایش داده است که به معنای احتمال رشد بسیار کمتر تقاضای داخلی چین برای نفت است. اگر صادرات رو به رشد سوخت ها را در نظر بگیریم ، رشد واقعی مصرف نفت خام چین ممکن است تنها ۳۴۰ هزار بشکه در روز در نیمه ی اول سال ۲۰۱۹ بوده باشد. اوایل امسال آماری که توسط شرکت “ولز فارگو” گردآوری شد ، نشان داد تقاضای چین برای دیزل در مارس ۱۴ درصد و در آوریل ۱۹ درصد افت کرده و به پایین ترین حد در یک دهه ی اخیر رسیده است.
با وجود رشد تنش ها در خاورمیانه و تحریم های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا و همچنین با وجود وضعیت وخیم امنیت در لیبی ، تمدید کاهش تولید اوپک نتوانست بازار را هیجان زده کند. زیرا عرضه ی خارج از گروه اوپک پلاس(اوپک + روسیه) به خصوص شیل آمریکا ناخواسته و تحت تاثیر محدودیت عرضه اوپک پلاس ، همچنان رشد می کند. از طرف دیگر ، افزایش صادرات نفت آمریکا که درصدد جلوگیری از افزایش قیمت نفت و تعادل بازار صورت می گیرد ، باعث کاهش ذخایر نفتی این کشور شده است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام کرد ذخایر نفت این کشور برای هفتمین هفته متوالی کاهش پیدا کرده و با وجود بهبود تولید و افزایش واردات، به پایین‌ترین سطح از نوامبر رسیده است. ذخایر نفت آمریکا در هفته منتهی به ۲۶ ژوئیه، ۸.۵ میلیون بشکه کاهش پیدا کرد که فراتر از کاهش ۲.۶ میلیون بشکه مورد پیش بینی تحلیلگران بود. این یکی از عوامل محرک قیمت نفت محسوب می شود. با این حال با توجه به اتفاقات ماه های گذشته از جمله افزایش صادرات کشور های غیر اوپک و کاهش رشد تقاضا برای نفت آینده ی تاریکی برای نفت پیش بینی می شود که خبر خوشی برای کشورهای نفتی محسوب نمی شود.
منابع :
خداحافظی با تجارت بین المللی ، ایسنا
آسیب ۶۰۰ میلیارد دلاری چنگ تجاری به اقتصاد جهان ، فارس
پرچم قرمز برای نفت بالا می رود، ایسنا
جهش قیمت نفت در پی تحریم های جدید آمریکا ، ایسنا
دستور چین برای توقف واردات محصولات کشاورزی ، ایسنا
چرا روند افزایش قیمت نفت دوام نیاورد ، ایسنا
رشد اقتصادی آمریکا کم می شود ، ایسنا
جنگ تجاری با آمریکا ، صادرات چین را کاهش داد ، تسنیم