محمدرضا حسینی
پال کروگمن برنده جایزه اقتصاد نوبل میگوید: اگه میخواهی کشورت را کنترل کنی، غذا را کنترل کن. اگر میخواهی یک قاره یا یک منطقه را کنترل کنی، جریان انرژی را کنترل کن. اما اگر میخواهیی جهان را کنترل کنی پول را کنترل کن.
امروز آمریکا هر سه را کنترل میکند. آمریکا قطعا فقط یک متحد دارد و آن هم دلار است. در دهه ۹۰ اقتصاد ژاپن، شوروی، اقتصاد آمریکای لاتین و شرق آسیا فرو ریختن فقط به یک دلیل، تعین نرخ بهره بالا توسط فدرال رزو. سال ۲۰۰۸ اتفاق مشابهی برای اروپا و خود آمریکا افتاد. اما آمریکا و انگلستان از این قضایا متضرر نمیشوند چون فقط با چاپ پول به راحتی مشکل را میتوانند حل کنند.
دلار پول مرجع بین‌المللی است. پول مرجع چیست؟؟ کشور ها برای داد و ستد با هم دیگر از پول ملی خود نمیتوانند استفاده کنند پس نیاز به یک پول مرجع هست. در گذشته های دور از طلا استفاده میشد. در اوایل قرن بیستم این ارز مرجع پوند انگلستان بود و امروزه از دلار استفاده میشه.
در سال ۱۹۳۳ میلادی آمریکا، دنیا را متقاعد کرد که دلار به خوبی طلاست و دلار به عنوان ارز مرجع در جهان معرفی شد. در سال ۱۹۷۳ نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا اعلام کرد دیگر دلار به خوبی طلا نیست. در تمام این ۴۰ سال نرخ طلا به دلار ثابت بود و البته در آمریکا تورم وجود داشت و دلار هر سال کم ارزش تر میشد. بنابراین کشورها شروع کردند به پرداخت دلار به فدرال رزو و در ازای آن طلا دریافت کردند. پس ذخایر طلای آمریکا به شدت کاهش یافت.
آیا دلار تبدیل یک کاغذ بی‌ارزش شد؟ خیر. دلار بجای طلا به اقتصاد کشور پیوند خورد و در واقع پول ملی هر کشوری به اقتصاد اون کشور پیوند خورده. سیاستگزاری برای دلار به عهده فدرال رزو (بانک مرکزی آمریکا) هست و ریاست آن را در حال حاضر آقای جرمی پاول به عهده دارد.
خب حالا که فهمیدیم دلار ارز مرجع هست بیاییم به آمریکا و در راس آن فدرال رزو به چشم یک بانک مرکزی برای جهان نگاه کنیم. فدرال رزو معمولا دو نوع سیاست گذاری اتخاذ میکند انقباضی و انبساطی:
سیاست انبساطی یعنی چاپ پول. همانطور که در کشور ما چاپ پول باعث تورم و رونق کسب کارها میشود. (به ازای هر ۱۰۰۰ تومن پولی که چاپ می شود ۱۷۰۰۰ تومن بعد از سه سال به موجودی حساب های بانکی افزوده میشود) چاپ پول توسط فدرال رزو هم باعث تورم و رونق در کشورهای جهان میشه.
سیاست انقباضی یعنی برگشت پول به سمت فدرال رزو و عدم برگشت آن به بازار. در دنیا نمیشود که همیشه رونق باشد و قیمت ها دائما بالا رود همانطور که بالا رفتن قیمتها نیاز هست پایین آمدن قیمتها هم احتیاج است. فدرال رزو با افزایش نرخ بهره بانکی یا با چاپ اوراق بدهی دلار را از بازار جمع آوری میکند در این حالتست که رشد اقتصادی کشورها به شدت کم میشود و قیمت نفت و کامودیتی ها و فلزات اساسی به طبع آن کاهش میابد.