گزارش هشتمین پیش نشست همایش ملی توسعه سواحل مکران

هشتمین پیش نشست چهارمین همایش ملی توسعه سواحل مکران (محوریت حکمرانی و تاکید بر دیپلماسی و اقتصاد دریامحور) با موضوع «دیپلماسی اقتصادی در مدل توسعه سواحل مکران» به میزبانی مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه و با همکاری اندیشکده دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق علیه السلام برگزار شد. این پیش‌نشست با حضور معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه و همچنین معاون پژوهشی این مرکز، ظرفیت‌ها و فرصت‌های تقویت دیپلماسی اقتصادی در مدل توسعه مکران را مورد تحلیل و بررسی قرار داد.

در این پیش‌نشست دکتر مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه مکران از جاسک تا چابهار امتداد دارد، گفت: این محدوده به دلیل نزدیکی به تنگه هرمز می‌توان کشور‌های خارجی را به سرمایه‌گذاری در این منطقه تشویق کرد. بسیاری از کشور‌ها مانند هند، چین و روسیه برای سرمایه‌گذاری در خشکی و آب در چابهار علاقمند هستند.

معاون اقتصادی وزارت خارجه با بیان اینکه هدف از رشد مکران افزایش صادرات به کشور‌های هدف است، گفت: اقتصاد دریا در حوزه آبزیان و بنادر بسیار مهم بوده و یکی از اهداف صادراتی ایران در بخش آبزیان به چین است. در این حوزه نسبت به سال گذشته ۶۷ درصد افزایش صادراتی داشتیم که ۹۲ درصد آن به چین بوده است.

وی گفت: چین بیش از ۵۰۰ هزار تن میگو نیاز دارد که تاکنون ۳۲ هزار تن به این کشور صادر کردیم و مجوز صادرات ۵تا ۶ نوع ماهی را از چین دریافت کردیم که قابلیت صادرات ۵۰۰ هزار تن را دارد.

صفری با تأکید براینکه باید بازار تولیدات خود را به ویژه برای ماهی در قفس رایزنی کنیم، گفت: باید سرمایه‌گذار را وارد ایران کرد تا خودش سرمایه‌گذاری کرده و خرید کند.

وی توضیح داد: هدف اصلی در آبزیان صادرات به چین و برخی از کشور‌های آسیای دور است که در مقایسه بازار چین، بازار کشور‌های منطقه ظرفیت بالایی برای صادرات ندارند.

معاون اقتصادی وزارت خارجه درباره توسعه بنادر در سواحل مکران گفت: چابهار منطقه خاص با مجوز خاص است که مورد تحریم هم نیست، از سال ۹۳ قرار بود هندی‌ها سرمایه گذاری کند، اما متاسفانه در جهتی حرکت نکردیم که آن‌ها را جذب کنیم، قرارداد پایداری امضا نشده و مدام در حال طول کشیدن است که باید هرچه زودتر بستر سرمایه‌گذاری هندی‌ها را در چابهار تقویت کنیم و به ثبات برسانیم. تا بتوانیم کریدور شمال جنوب را که یک پایه آن هندی‌ها هستند، شکل دهیم.

صفری با تأکید بر اینکه هند برای ما بسیار استراتژیک است، گفت: هند تنها کشوری است که با سیاست‌های ما در افعانستان همراه است و باید همراهی این کشور را داشته باشیم، اما این به معنای عدم حضور دیگر کشور‌ها به ویژه کشور‌های منطقه در مکران نیست.

وی با اشاره به اینکه درباره سرمایه‌گذاری در یکی از دو بنادر در جاسک و چابهار در کنار هندی‌ها، با چینی‌ها رایزنی کردیم، گفت: آن‌ها علاقمند به تکمیل زنجیره و بردن کالا‌های خود در حوزه پتروشیمی پتروپالایشگاه هستند. درمورد بنادر با چینی ها صحبت کردیم در جاسک و چابهار در کنار هندی ها سرمایه گذاری کنند و در حوزه فراورده های نفتی هم می‌ توانند فعالیت کنند. در مورد جاسک متاسفانه ما در وزات خارجه هنوز نتوانستیم کشوری را برای سرمایه گذاری مطمئن تشویق کنیم. چند سال پیش دنبال تاسیس پالایشگاهی در جاسک بودیم اما بعد از خروج ترامپ از برجام هنوز سرمایه گذاری پیدا نکردیم.

معاون اقتصادی وزارت خارجه جذب سرمایه در حوزه بنادر، آبزیان، پتروشیمی و پتروپالایشگاه را از اهداف اقتصاد دریا دانست و گفت: ساخت بنادر برای کریدور‌ها اهمیت ویژه دارد و عمان، قطر، امارات برای کریدور شمال و جنوب کشور‌های آسیای مرکزی و روسیه در کنار ما هستند.

وی افزود: ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان به ایجاد پایگاه لجستیکی در چابهار به منظور صادرات کالا‌های خود به هند و عمان علاقه‌مند هستند.

صفری مشکل عمده در منطقه چابهار و مکران را مبادله کالا با کامیون و هزینه بالای آن دانست و گفت: امیدواریم راه آهن چابهار- زاهدان هرچه زودتر تکمیل شود تا ارتباط کریدور شمال و جنوب را به آسیای مرکزی شکل دهیم.

صفری با بیان اینکه ساخت و توسعه کریدور برای ایران بسیار مهم است، توضیح داد: کریدور شمال و جنوب فقط به روسیه نیست، بلکه به قفقاز – دریای سیاه و سپس اروپا است و مدتی است ارتباط این مسیر از طریق چابهار-پاکستان-آذربایجان- ارمنستان-گرجستان- ترمینال‌های دریای سیاه و بلوک شرق اروپا ارتباط کاری برقرار شده است.

صفری امارات و قطر را دو رقیبی دانست که برای عبور کریدور‌های خود به روسیه و آسیای مرکزی و قفقاز، علاقمند هستند.

معاون اقتصادی وزارت خارجه با بیان اینکه مسیر‌های کشتیرانی به چین، هند، عمان و قطر از طریق چابهار راه‌اندازی شده است، گفت: چینی‌ها در شاه‌راه ارتباطی خود سه مسیر را در نظر گرفته‌اند؛ مسیر شمال از طریق روسیه، مسیر ایران و مسیر جنوب. به دلیل برخی کم‌کاری‌ها مسیر ترانزیتی به باکو منتقل شده بود که تلاش کردیم در قرارداد‌های اخیر با چین مسیر ترانزیت را به ایران بازگردانیم.

وی ادامه داد: هفده هزار قطار در سال از چین بار به اروپا جابه‌جا می‌کند که هفت هزار از آن‌ها از طریق کاسپین بود که از طریق اوکتائو انجام می‌شد. با تلاش‌های انجام شده قرار است این جابه‌جایی از طریق سرخس انجام شود که برای این منظور واگن اختصاص یافته و امیدوارم بین ۴تا ۵ هزار از آن را از طریق ایران به اروپا انتقال دهیم.

صفری افزود: در مسیر سوم هم ایران تلاش می‌کند تا بیشترین استفاده را داشته باشد و با برنامه کشتیرانی مرتب اولین کشتی چینی‌ها وارد چابهار شد.

وی ادامه داد: ایران روی کریدور‌ها تمرکز زیاد دارد، در حوزه آبزیان تلاش می‌کند سرمایه‌گذار چینی را پای کار آورد، توسعه بنادر و پالایشگاه‌ها هم در دستور کار است.

صفری با بیان اینکه کوتاهی‌های قبل سبب شده که ایران از تبادلات گندم بین پاکستان و افغانستان عقب بماند، گفت: با تلاش‌های انجام شده اولین محموله‌های صادر شده به افغانستان از طریق چابهار انجام شد. اگر این تلاش‌ها انجام نشود، کشور‌های دیگر مسیر مبادلاتی را در اختیار می‌گیرند.

معاون اقتصادی وزارت خارجه توضیح داد: چینی‌ها تلاش می‌کنند از مرز ۴۲ کیلومتری خود با افغانستان برای ارتباط استفاده کنند. پس ما هم باید با ایجاد تشویق و تغییر تعرفه گمرکی از انحراف مسیر مبادلات تجاری و حذف ایران از این مسیر‌ها جلوگیری کنیم.

صفری در ادامه گفت: اگر امنیت در سواحل جنوبی و مکران ایجاد نشده بود که ما نمی‌توانستیم کار ‌کنیم. جاسک منطقه استراتژیک است و آمریکایی ها به عنوان مکانی برای استقرار و پهلوگیری زیردریایی ها آن جا را قبل از انقلاب انتخاب کرده بودند و بسیار اولویت دارد.

صفری با بیان اینکه ما از توسعه مکران به دنبال توسعه اقتصادی هستیم گفت:  اما این مساله روشن است که در زیر ساخت و توسعه اقتصادی، توسعه امنیتی هم رخ می دهد. اقتصاد، امنیت می آورد؛ اگر امروز آذری ها مرزهایشان را به روی ایران نبستند برای آن است که روزی ۳۰۰ کامیون دارند که باید از مرز ایران بگذرد از این رو این اقتصاد است که تضمین امنیتی هم می آورد. پس باید مدیریت کنیم تا اقتصاد جاسک و چابهار را با مسیر های ترانزینی گسترش دهیم.
وقتی داشتیم قرارداد بلندمدت با چینی ها می بستیم در بوق‌ کردند که کیش و قشم و جاسک و دادند رفت، حالا بیایند ببینند که باید برویم چانه بزنیم تو رو خدا بیایید در این مناطق سرمایه گذاری کنید.

معاون اقتصادی وزیر امور خارجه گفت: ما باید حواسمان به مسایل امنیتی باشد به ویژه با کاری که روی اقتصاد می کنیم. باید به لحاظ توسعه اقتصادی کاری کنیم که کشوری نتواند ما را بیخ دیوار بگذارد و تحت فشار قرار دهد.

وی در پاسخ به اینکه این دیدگاه در برخی ها وجود دارد که چین در ایران نفوذ کرده و اجازه نمی دهد هندی ها در چابهار توسعه پیدا کنند با رد این دیدگاه گفت: معتقدم آن چه احازه نمی دهد چابهار با ظرفیت کامل توسعه یابد بروکراتیک و برخی افراد غیر کارشناس و نااگاه در دستگاه ها و نهادهای خودمان است که با برخی تصمیمات موجب تاخیرهای طولانی در اجرای توافقات شدند.
صفری در پایان تاکید کرد که برگزاری همایش در شناساندن جاسک به کشورهای منطقه کمک می کند.

در هشتمین پیش‌نشست همایش ملی توسعه ملی توسعه سواحل مکران دکتر محمدحسن شیخ‌الاسلامی رئیس مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، دکتر خلیل شیرغلامی معاون پژوهشی مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، امیر دریادار علیرضا محمدی معاون لجستیک نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و شماری از کارشناسان و تحلیلگران حوزه روابط بین الملل و دیپلماسی حضور داشتند.

در این نشست همچنین کتاب «دیپلماسی اقتصادی و سیاست‌گذاری خارجی» نشر مشترک دانشگاه امام صادق علیه السلام و مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه رونمایی شد.