سواحل مکران را باید به عنوان یاری گر توسعه ایران تعریف کنیم

بابک نگاهداری صبح امروز، ۲۰ آذر، در همایش ملی توسعه سواحل نگران با تأکید بر دیپلماسی و اقتصاد دریا محور ضمن ابراز امیدواری توسعه بیشتر سواحل مکران در آینده نزدیک، اظهار کرد: واقعیت این است که حدود دو سوم جمعیت جهان در مناطق ساحلی و مرز آبراه‌ها زندگی می‌کنند. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه‌داد: هسته اصلی سرمایه داری در دنیای امروز بر بستر دریا شکل گرفته و اقتصاد دریا نقش مهمی در توسعه سرمایه داری در دنیای کنونی ایفا می‌کند. 

وی با بیان اینکه ویژگی اختصاصی اقتصاد دریامحور، مقیاس بزرگ این نوع اقتصاد است، افزود: ریشه توسعه این اقتصاد را می‌توان در ارزان و کم هزینه بودن حمل و نقل دریایی نسبت به دیگر شیوه‌های حمل و نقل دانست. 

نیاز کشور به استفاده از فرصت‌های اقتصادی غیرنفتی

نگاهداری با اشاره به اینکه در کشور ما پیوند اندکی بین اقتصاد و دریا وجود داشته، گفت: در سال‌های گذشته به‌دلیل اینکه نفت تقریباً همه نیازهای اقتصادی و امنیتی ما را پوشش می‌داد، کمتر به فکر استفاده از اقتصاد دریا برای توسعه کشور افتادیم. 

وی با بیان اینکه دوران زیست نفتی ما به پایان رسیده، گفت: باتوجه به نیاز کشور برای استفاده از دیگر فرصت‌های اقتصادی، برنامه ریزان و مدیران کشور به اقتصاد دریامحور بیشتر از گذشته توجه نشان می‌دهند. 

چالش‌های اقتصاد دریامحور در ایران

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به اینکه اقتصاد دریامحور در کشور ما با چالش‌هایی روبه‌رو است، گفت: یکی از مسائل مشترک اقتصاد دریا در همه مناطق آزاد و سواحل، مسئله حکمرانی و نگاشت نهادی دستگاه‌ها و مدیریت سیاسی است که در این عرصه اعمال می‌شود. این چالش در حوزه‌های مدیریتی که می‌خواهند درباره این اقتصاد تصمیم گیری کنند، خود را نشان‌می‌دهد. 

وی با اشاره به اینکه نهادهای زیادی در عرصه سواحل تصمیم‌گیر هستند، گفت: ایجاد هماهنگی بین مدیریت سیاسی و سایر حوزه‌های مدیریتی در این حوزه، یکی از مشکلات اقتصاد دریامحور است. 

نگاهداری ادامه‌داد: مسئله مشترک دیگر در حوزه اقتصاد دریامحور، بحث اختلاف شدید بین شرایط اقتصادی دریای شمالی و جنوبی کشور است. به‌ویژه پیشرفت‌های رقبای سواحل جنوبی، برای کشور ما مسائلی نظیر قاچاق و مهاجرت غیرقانونی ایجاد کرده است و باعث شده که ملاحظات امنیتی در اقتصاد دریامحور در سواحل جنوبی دخیل شود. از سوی دیگر، این مسئله باعث شده برخی از کنشگران دولتی و محلی ما توسط رقبا تسخیر شوند. 

ضعف زیرساخت‌های توسعه اقتصاد دریامحور

وی مسئله سوم مشترک سواحل کشور در حوزه اقتصاد را ضعف زیرساخت برای توسعه این نوع اقتصاد دانست و گفت: اقتصاد دریامحور نیاز به زنجیره‌های حمل و نقل و کریدور دارد و به نظر می‌رسد در این زمینه دچار ضعف هستیم. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس چهارمین مسئله در توجه به سواحل کشور را بحث تحریم‌های ظالمانه علیه کشور عنوان و اظهار کرد: خنثی سازی تحریم‌ها و دور زدن تحریم‌ها در اقتصاد دریامحور را می‌توانیم از طریق سواحل کشور رقم بزنیم. 

وی ادامه‌داد: اقتصاد دریامحور به‌عنوان یک پنجره فرصت اقتصادی برای ما یک الزام است و باید با برنامه ریزی از آن به‌درستی استفاده کنیم. باید در بنادر کشور نقش جدیدی و متفاوت نسبت به گذشته تعریف کنیم نقشی که بتواند از این مناطق به‌عنوان کریدورهای اقتصادی منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای و بین المللی بهره برداری کنیم. 

نگاهداری با اشاره به اینکه در حال حاضر برای مناطق آزاد یک نگاه سنتی وجود دارد، گفت: افرادی که به‌دنبال دریافت مجوزهای ایجاد مناطق آزاد هستند، با نگاه توسعه محلی و زدودن رنگ فقر از آن ناحیه، اقدام می‌کنند.

وی ادامه‌داد: در نگاه سنتی هدف از ایجاد منطقه آزاد، استفاده از کالاهای مصرفی با قیمت ارزان‌تر و تجارت خرد است. ساخت مدرسه و بیمارستان که بتواند نیازهای مردم منطقه را براساس توسعه یافتگی برآورده کند، از دیگر اهداف ایجاد این مناطق است. 

درهم تنیدگی اقتصادی امنیت بیشتری برای ما فراهم می آورد

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با طرح این پرسش که آیا نگاه سنتی برای منطقه‌ای مانند سواحل مکران که ظرفیت‌های عظیمی دارد، صحیح است، گفت: هیچ گاه به سواحل مکران نگاه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نداشته‌ایم. دیگر نمی‌توان مسیر سنتی را برای این مناطق ادامه‌داد چرا که ادامه آن برای ما یک تهدید است. 

وی با اشاره به تحریم نفتی ایران از سال ۲۰۱۲ تاکنون بیان کرد: زمانی تحریم نفتی ایران برای همه رعب‌آور بود چرا که تصور می‌کردند با تحریم نفتی ایران مسائل امنیتی مختلفی در منطقه شکل می‌گیرد. اما تحریم صورت گرفت و این اتفاق رخ نداد. اکنون نیز تحریم برای ما تنها کارکرد اقتصادی محدود دارد نه کارکرد امنیتی. 

نگاهداری در ادامه تأکید کرد: هر چقدر بتوانیم در هم تنیدگی اقتصادی با کشورهای همسایه و منطقه ایجاد کنیم نه‌تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌شود، بلکه کارکرد تأمین امنیت نیز برای ما تأمین می‌شود.

وی با بیان اینکه ما کارکرد امنیت تحریم را ذیل پرونده نفت از دست دادیم، تأکید کرد: اکنون باید با در هم تنیدگی اقتصادی این کارکرد را احیا کنیم. 

نقش بین‌المللی سواحل مکران در تأمین منابع ارزی

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: از این رو برای تأمین منابع ارزی مورد نیاز که به‌دلیل تحریم‌ها دچار محدودیت شده‌ایم، باید به نقش بین المللی و نقش سواحل مکران در ارتباط با کریدورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بیش از گذشته فکر کنیم.

وی افزود: نباید بدون تحلیل صحنه بین‌الملل و فرصت‌های زنجیره ارزش اقتصاد بین‌الملل، نسبت به تعریف سواحل مکران و سایر ظرفیت‌های بندری کشورمان برنامه ریزی کنیم. 

نگاهداری تصریح‌کرد: قابل قبول نیست که پروژه‌های بندری و زیرساختی، پروژه‌های پس کرانه‌ها و ظرفیت‌های حمل و نقلی را بدون اولویت بندی با زنجیره اقتصادی منطقه و فرامنطقه و کریدورهای بین المللی برنامه ریزی کنیم. بنابراین تغییر نگاه سنتی به نگاه جدید در رابطه با مناطق آزاد به‌خصوص سواحل مکران ضرورت دارد. 

سواحل مکران؛ یاری گر توسعه ایران 

وی با اشاره به اینکه در نگاه جدید باید سواحل مکران را به‌عنوان یاری گر توسعه ایران تعریف کنیم، تأکید کرد: در نگاه سنتی گذشته تأمین منابع مالی توسعه مناطق آزاد با نگاه پیرامون به مرکز بود؛ به این معنا که بودجه آن از سازمان برنامه و بودجه تأمین می‌شد و مجوزهای آنها از مرکز اخذ می‌شد. در نگاه سنتی به این مناطق، دستگاه‌های متعارض با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس بیان کرد: در نگاه دوم، سواحل مکران نقش کریدور در زنجیره ارزش‌های اقتصادی منطقه دارند که در این نگاه توسعه مکران به‌معنای توسعه ایران است. 

وی ادامه‌داد: دیگر نگاه پیرامون به مرکز برای تخصیص بودجه و اخذ مجوزها نیست، بلکه این مرکز و سایر نقاط کشور است که به سواحل مکران چشم دوخته‌اند. در این نگاه سواحل مکران نه‌تنها هزینه‌های خود را تأمین می‌کند، بلکه توانایی تأمین هزینه توسعه ایران را هم دارد. 

نگاهداری ادامه‌داد: در نگاه دوم به‌جای ساخت مدرسه و بیمارستان، به‌دنبال توسعه زیرساخت‌های حمل و نقلی و خوشه بندی‌های صنعتی با توجه به مسائل زیست محیطی این منطقه در پس کرانه‌های سواحل مکران خواهیم بود. 

سواحل مکران می تواند کمربند اقتصادی ایران باشد

وی توضیح داد: در این نگاه سواحل مکران تبدیل به کمربند اقتصادی ایران می‌شود که می‌تواند جنوب شرق کشور را به کریدورهای شمال شرق، شمال غرب و جنوب غرب کشور متصل کند. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: طرح ایجاد سازمان سواحل مکران سه شنبه در دستور کار کمیسیون اقتصادی مجلس بررسی خواهد شد، اساس نامه این سازمان در مجلس اعلام وصل شده‌است.

وی افزود: ما باید تصمیماتی بگیریم که سواحل مکران را از یک نگاه سنتی و محلی به‌عنوان یاری گر توسعه ایران ارتقا دهیم. امیدواریم نمایندگان مجلس تصمیمات درستی در این زمینه بگیرند. 

سواحل مکران محور اتصال ایران به آب های گرم اقیانوسی است

نگاهداری با بیان اینکه شاید بتوان سواحل مکران را محور اتصال ایران به آب‌های گرم جنوبی و اقیانوسی دانست، ادامه‌داد: می‌توان از این سواحل برای ایجاد محور و مفصل تجارت ایران در ارتباط با تجارت بین‌الملل با مقیاس بزرگ تجارتی به کار گرفت.

وی بیان کرد: شاید بستر تحقق این نگاه جدید، یک ساماندهی در نگاشت نهادی و تقسیم کاری باشد که باید در سواحل مکران باید دنبال شود. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس توضیح داد: به این معنا که برای مدیریت پراکندگی‌های موجود در عرصه سواحل مکران باید به‌سمت نمایندگی‌های ویژه حرکت کنیم. شاید این نمایندگی‌های ویژه با اختیارات لازم بتواند وحدت فرماندهی را برای همه مناطق سواحل مکران فراهم کرده به توسعه منطقه نیز کمک کند. 

وی با تأکید بر استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری کشورهای منطقه و فرامنطقه برای توسعه مکران، گفت: در این مسیر دو پروژه پیش روی ماست. آنکه با هند برای توسعه سواحل مکران ادامه دهیم یا به‌دنبال شریک راهبردی دیگری مانند چین باشیم. 

نگاهداری ادامه‌داد: هند در سال‌های اخیر به‌خوبی نشان داده که بیشتر در پازل مجوزهای تحریم‌های آمریکا رفتار می‌کند و هر جا آمریکا مجوز لازم را نداده، هند نیز عقب نشینی کرده است. 

اهمیت مشارکت با چین در توسعه اقتصادی در مکران

وی افزود: به نظر می‌رسد با تعاملات اقتصادی که ایران با چین دارد، این کشور به نسبت هند کمتر خود را ملزم به رعایت مجوزهای تحریمی آمریکا می‌داند. اگر خلع ید هند بر سواحل مکران و چابهار رخ دهد و بتوانیم از جذب سرمایه‌گذاری و همکاری راهبردی چین در این زمینه استفاده کنیم، گشایش بیشتری برای ما رقم خواهد خورد. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: تعامل چین با ایران در رابطه با سواحل مکران جذابیت‌هایی هم برای چین دارد. در حال حاضر چین برای انتقال انرژی به تنگه مالاکا وابستگی دارد که نظارت و مداخلات آمریکا بر این تنگه مشکلاتی را برای این کشور ایجاد کرده است. 

وی بیان کرد: اگر بتوانیم اتصال مکران را به کریدور سی پک (مسیر اقتصادی چین-پاکستان) انجام دهیم یکی از دغدغه‌های اصلی چین در رابطه با انتقال انرژی حل خواهد شد.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید کرد: همچنین می‌توانیم از همکاری سرمایه‌گذاری چین در توسعه خوشه‌های صنعتی مربوط به صنایع آب‌بر به‌ویژه صنعت فولاد و صنایع ذیل فولاد مانند خودروسازی، قطعه‌سازی، واگن‌سازی، لوله و پروفیل به‌عنوان خوشه‌های صنعتی در پس کرانه‌های مکران استفاده کنیم.

وی خاطرنشان کرد: می‌توانیم این صنایع را به‌عنوان صنایع آب‌بر به این منطقه منتقل کنیم که ایجاد توسعه صنعتی در این منطقه، مشکلات محیط زیستی کمتری دارد و از سوی دیگر با طرح‌های آمایش سرزمینی هم خوانی خواهد داشت.