زنگ خطر کاهش صادرات ایران به عراق

در روزهای اخیر گزارش آمار مقدماتی تجارت خارجی در هشت ماهه نخست سال ۱۳۹۸ از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران منتشر شد.

بر اساس این گزارش، میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی (بدون احتساب تجارت چمدانی) ایران به عراق به لحاظ ارزشی بیش از ۵.۷ میلیارد دلار بوده است. این درحالی است که میزان صادرات ایران به عراق در مدت مشابه سال گذشته حدود ۶.۷ میلیارد دلار بود. بنابراین آمارها حاکی از کاهش حدود ۱۵ درصدی صادرات ایران به عراق است. با این وجود پس از چین که ۲۵ درصد از کل ارزش صادرات ایران را به خود اختصاص داده، عراق مقصد ۲۱ درصد از کالاهای ایرانی در هشت ماه منتهی به آبان گذشته بوده است.

صادرات کالاهای غیرنفتی ایران به عراق در دوازده ماه سال گذشته ۸.۹ میلیارد دلار بود و برآوردها برای سال جاری، عدد ۱۲ میلیارد دلار را نشان می‌داد. اما به نظر می‌رسد با تحولات اخیر و کاهش صادرات، این عدد محقق نخواهد شد. از این‌رو دستیابی به عدد ۲۰ میلیارد دلار تا سال ۱۴۰۰ نیز دشوار به نظر می‌رسد.

تحولات اخیر احتمالاً باعث اخلال در تجارت بسیاری از کشورها با عراق شده باشد. اما اهمیت عراق برای ایران بیشتر از اهمیت این کشور برای رقبایی چون ترکیه، چین، هند و … است. سال گذشته از ۱۵ کشور #همسایه ایران که حدود ۹۷۱ میلیارد دلار واردات داشته‌اند، سهم ایران فقط ۲۴.۶ میلیارد دلار بوده که مقصد ۹ میلیارد دلار آن نیز عراق بوده است.

بنابراین عراق به‌ویژه در دوران تحریم، یکی از مهم‌ترین کشورها در منظومه تجارت خارجی ایران است. به نظر می‌رسد ناآرامی‌های اخیر و ایجاد فضای ضد ایرانی در کاهش میزان صادرات ایران مؤثر بوده که باید برای آن راه‌کارهایی چند بُعدی اندیشید. تولید مشترک، استفاده از عراق به عنوان مسیر ترانزیت کالاهای ایرانی، افزایش صادرات به اقلیم کردستان به دلیل ثبات سیاسی، توازن‌بخشی به ترازتجاری و حمایت دیپلماتیک و رسانه‌ای از صادرکنندگان می‌تواند بخشی از این راه‌کارها باشد/ تبیین